នៅពេលក្រុមអង្គការសង្គមសុីវិលក្នុងស្រុកមួយចំនួន កំពុងបំពងសំឡេងគាំទ្ររបាយការណ៍អង្គការបរទេសដែលចេញរបាយការណ៍ថា សេរីភាពបញ្ចេញមតិ ភាពជាតំណាងរបស់ពលរដ្ឋ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា បានធ្លាក់ចុះដោយទទួលបាចំណាត់ថ្នាក់ទាប ឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា រដ្ឋមន្រ្តីប្រតិភូអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល បានផ្ដល់ការពន្យល់ងាយៗអំពីភាពសត្យានុម័ត នៃការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាព ទាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅលើពិភពលោក។
តាមរយៈបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមហ្វេសប៊ុក នាថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣នេះ ឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា បានចេញផ្សាយអត្ថបទពន្យល់ខ្លីមួយក្រោមចំណងជើងថា «សេរីភាពនិងការទទួលខុសត្រូវមិនអាចកាត់ផ្តាច់ចេញពីគ្នាបានឡើយ»។ អត្ថបទនេះ បានចេញផ្សាយ បន្ទាប់ពីមានអ្នកសារព័ត៌មានមួយចំនួន បានសាកសួរឯកឧត្តម ដោយយោងលើរបាយការណ៍របស់អង្គការបរទេសមួយនោះ រាប់ទាំងការប្រឹងបន្ទរសំឡេងគាំទ្រទៅតាមទម្លាប់ពីសំណាក់បណ្ដាអង្គការមួយចំនួននៅកម្ពុជា។
តើ សេរីភាពបញ្ចេញមតិ ភាពជាតំណាងរបស់ពលរដ្ឋ និងសេរីភាពសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជា បានធ្លាក់ចុះមែនឬ? ខាងក្រោមនេះ ជាការបកស្រាយរបស់ឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា។
មាត្រា៤១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាចែងថា«ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន សេរីភាពខាងការបោះពុម្ពផ្សាយ សេរីភាពខាងការជួបជុំ។ ជនណាក៏ដោយមិនអាចឆ្លៀតប្រើសិទ្ធិនេះដោយរំលោភនាំឱ្យប៉ះពាល់កិត្តិយសអ្នកដទៃ ដល់ទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់សង្គម ដល់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងដល់សន្តិសុខជាតិឡើយ។ របបសារព័ត៌មានត្រូវរៀបចំឡើងដោយច្បាប់»។ មាត្រានេះមានន័យគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធានាសេរីភាពបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពផ្សេងទៀតឱ្យប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូនក្នុងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់និងការទទួលខុសត្រូវ។ នេះគឺជាខ្នាតសម្រាប់វាស់វែង។
នៅលើពិភពលោកនេះ គ្មានប្រទេសណាអនុញ្ញាតឱ្យប្រើសិទ្ធិដោយមិនភ្ជាប់ជាមួយនឹងការទទួលខុសត្រូវឡើយ។ សូម្បីតែហ្វេសប៊ុកក៏មានកំណត់អំពីស្តង់ដាសហគមន៍ដែរ។ ប្រសិនបើយើងហ៊ានបំពាន សេរីភាពរបស់យើងនឹងត្រូវគេបិទខ្ទប់មិនខានឡើយ។ នៅកម្ពុជា រឿងដែលគួរឱ្យយកចិត្តទុកដាក់និងព្រួយបារម្ភគឺមិនមែនការរឹតត្បិតសេរីភាពនោះទេ ប៉ុន្តែ បញ្ហាធំបំផុតគឺការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពមិនត្រឹមត្រូវដូចដែលរដ្ឋធម្មនុញបានកំណត់។
ក្នុងន័យនេះ ចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ចំពោះអ្នកប្រើសេរីភាពដោយបំពានលើអ្នកដទៃមិនត្រូវចាត់ទុកការរឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិឡើយ តែជាការអនុវត្តច្បាប់ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនីតិរដ្ឋទៅវិញទេ។ ចំណែកឯដំណើរការសារព័ត៌មានត្រូវបានកំណត់ដោយច្បាប់ស្តីពីរបបសារព័ត៌មានដែលកំពុងស្ថិតនៅជាធរមាន។ គ្មានជនណាអាចបដិសេធច្បាប់ដែលអនុម័តដោយរដ្ឋសភានិងត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើជាធរមានបានទេ។
និយាយពីភាពជាតំណាងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក្រៅពីការបោះឆ្នោតដែលជាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដ៏ធំបំផុត ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក៏អាចលើកបញ្ហានានាជូនដល់អាជ្ញាធរ ឬតំណាងរាស្ត្រដើម្បីដោះស្រាយ។ លើសពីនេះ ពួកគេអាចសំណូមពរដោយផ្ទាល់ជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់ជាន់ថ្នាក់រហូតដល់នាយករដ្ឋមន្ត្រីតាមរយៈបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម។ ដូច្នេះ សេរីភាពនិងភាពជាតំណាងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិតជាទូលំទូលាយយ៉ាងខ្លាំង។ បញ្ហាដែលត្រូវផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់នៅពេលនេះគឺការប្រើប្រាស់សេរីភាពដែលភ្ជាប់ដោយការទទួលខុសត្រូវពីព្រោះរបស់ពីរយ៉ាងនេះមិនអាចផ្តាច់ចេញពីគ្នាបានឡើយ។
ក្នុងន័យនេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការខាងសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ គួរគប្បីចូលរួមចំណែកក្នុងការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយ និងអ្នកសារព័ត៌មានមួយចំនួន អំពីការទទួលខុសត្រូវដោយមិនត្រូវនិយាយតែពីសិទ្ធិរបស់ខ្លួនហើយបំភ្លេចចោលនូវការគោរពសិទ្ធិអ្នកដទៃ និងគោរពច្បាប់របស់ប្រទេសនោះឡើយ។
ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពដោយមិនភ្ជាប់ជាមួយការទទួលខុសត្រូវគឺជាគ្រោះថ្នាក់មិនខុសពីការបើកបរយានយន្តដែលគ្មានហ្វ្រាំងនៅលើដងផ្លូវសាធារណៈនោះឡើយ។ ដូច្នេះ សូមចូលរួមទាំងអស់គ្នាដើម្បីកសាងសង្គមួយដែលសម្បូរដោយធនធានមនុស្សប្រកបដោយចំណេះដឹង ការទទួលខុសត្រូវ និងការគោរពច្បាប់៕